Сабағымызды жалғастырайық…
Бүгінгі тақырыбымыз: Ауыспалы осы шақ — сложная форма настоящего времени.
Образуется при помощи деепричастной формы (несет смысловой оттенок) и 4 глаголов (отыр, жатыр, тұр, жүр).
Схема сложной формы настоящего времени: основа слова + ып / іп / п / а / е (суффиксы деепричастной формы) + вспомогательные глаголы (отыр, жатыр, тұр, жүр) + личные окончания.
| Мен | апара
жазып |
жатыр
отыр |
мын |
| Сен | сың | ||
| Ол | — | ||
| Сіз | сыз | ||
| Біз | мыз | ||
| Мен | қарап | жүр | мін |
| Сен | сің | ||
| Ол | — | ||
Назар аударыңыз! апара, бара, келе, әкеле + жатыр, т.е. данные 4 глагола сочетаются со словом жатыр.
Тапсырма: орындап көріңіз — попробуйте выполнить.
| Инфинитив/неопред.ф. | Келер шақ-буд.вр
а,е,й |
Өткен шақ-прош.вр
ды/ді, ты/ті |
Нақ осы шақ –настоящ.вр.прост.ф. | Осы шақ – настоящ. вр-сложная ф. |
| Жить, стоять — тұру | Тұра – мын 1л.
— сың 2л. — ды 3 л. — сыз вежл.ф. — -мыз мн.ч. |
Тұрды – м
— ң — — — ңыз — қ |
— | Тұрып жатырмын
Тұрып жатырсың Тұрып жатыр Тұрып жатырсыз Тұрып жатырмыз |
| Идти – бару | — | |||
| Сказать -айту | — | |||
| Дать,отдать – беру | Бере – мін
— сің — ді — сіз — міз |
— | ||
| Взять,брать- алу | — | |||
| Говорить-сөйлеу | сөйлей – мін
— сің — ді — сіз — міз |
— | ||
| Анализировать-талдау | — | |||
| Отнести, отвезти-апару | — | |||
| Принести-әкелу | — | |||
| Приходить-келу | — | |||
| Просить,запросить-сұрау | — | |||
| Сидеть-отыру | ||||
| Проверить-тексеру | — | |||
| Играть — ойнау | — | |||
| Планировать- жоспарлау | ||||
| Выполнять, исполнить — орындау |
